missionarissen van afrika
missionnaires d’afrique

L A V I G E R I E . be

De Kunst van de Foto

Gust Beeckmans M.Afr.
dinsdag 12 mei 2015 door D.F. (Vertaling), Webmaster

[gris]Deze tekst werd voorbereid ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van “Fotodienst” die, van productiemachine bij zijn begin, een echte schat van archieven is geworden.

Men had me ook enkele “praktische” raadgevingen gevraagd, die zouden kunnen dienen als elementaire gids voor jonge confraters.

De tekst wordt dan ook vergezeld met enkele foto’s die een beetje tonen wat ik tracht te zeggen.
[/gris]

  Gust Beeckmans M.Afr.



[marron]FOTOS-SERVICE
1965 - 2015
[/marron]


[bleu marine]50 jaar foto’s
in dienst van de Missie.
[/bleu marine]


Illustratiemiddel of informatiebron?

Al te zelden laat men de foto voor zichzelf spreken. Dat heeft nooit opgehouden me te verwonderen. In de meeste gevallen bekijkt me die amper. De redacteur eist dat het beeld de gedachte komt bevestigen die hij zich bij voorbaat maakt, en dit totaal los van wat de fotograaf op het terrein gezien en ontdekt heeft. Dikwijls verminkt men het beeld, men drukt er titels of commentaren overheen. “Ik zoek een foto die bevestigt wat ik zeg!” Het is het geschreven woord dat de voorkeur krijgt; de foto wordt dan alleen maar een illustratiemiddel. Men moet de vloed van woorden een beetje oplichten …, de bladspiegel een beetje verluchten…

Nochtans is de foto een werktuig van informatie. Een goede foto moet iets zeggen over de mens en zijn levensvoorwaarden. Zij wordt gerealiseerd in functie van het werkelijke en niet van de fictie. Informeren door het beeld is het moment kiezen dat een gebeurtenis, een situatie, een ontroering samenvat. De fotograaf laat het overtollige ter zijde, om zich op het essentiële van zijn ontdekking te concentreren. De opname is slechts zelden de vrucht van het toeval. Men maakt van het toeval geen beroep. Het schone, dat bijdraagt aan het welslagen van de fotografische informatie, mag nooit op de eerste plaats gezocht worden. Het is trouwens dikwijls pas later, bij het werk in de donkere kamer of bij de computer, dat de reporter het beste kader ontdekt dat de zeggingskracht van zijn cliché nog verhoogt. Hij vindt niets uit ; zo’n beeld moet niet uitgevonden worden !

Het onderschrift liegt gemakkelijker. De tekst kan oneerlijk zijn. Die kan het beeld losmaken uit zijn milieu of uit zijn tijd; men kan het plaatsen in een context die de waarde van de getuigenis teniet doet. Hoe dikwijls, als hij zijn foto in een publicatie bekijkt, is de fotograaf verontwaardigd: “Hoe is dit in godsnaam mogelijk!”


Private foto of foto groot publiek

Een grote aantal foto’s interesseren alleen degenen die erop afgebeeld zijn. En – soms! – de leden van hun familie. Het betreft meestal een portret of een familiegroep. Het genre is geposeerd; paspoortfoto of groepsfoto: de kleinsten vooraan, de grotere achteraan, allen kijken ze naar de camera, zonder uitdrukking of met de ernst van een begrafenis…. Hetzelfde fenomeen herhaalt zich op een grotere sociale schaal: een groep leerlingen van hetzelfde jaar, een voetbalploeg, het jubileum van de pastoor, een vereniging van oud-strijders, een algemene vergadering, de Directeur en zijn beheerraad… Al deze documenten vertegenwoordigen een persoonlijke of collectieve herinnering, waarvoor de belangstelling niet verder reikt dan die van het individu of de groep.

Men publiceert ze soms in de familiale of corporatieve pers of in “De regionale Echo”. Ik ken geen fototype dat sneller veroudert. Ieder van ons heeft wel dozen of omslagen, vol van die “herinneringen” … verkleurde of vergeelde… “rijen van ajuinen” !

Er bestaan, daarentegen, portretten die heel wat meer zeggen over de menselijke conditie van de persoon die erop afgebeeld wordt. Er bestaan foto’s van groepen, in actie in hun natuurlijk midden, die, beter dan lange artikels, de vreugden en de zorgen duidelijk maken van een ganse gemeenschap.

Deze foto’s brengen een getuigenis over op elke aandachtige kijker. Omdat zij een situatie tonen, een milieu, een cultuur, een gebeurtenis, een ontroering: kortom, omdat zij een efficiënte samenvatting bieden! Zij zijn opgesteld door de camera, en, eigenaardig genoeg, deze expressieve beelden verouderen niet.

Zelfs in een visuele wereld die voortdurend uit-deint, zelfs in zwart-wit, bewaart een goede foto zijn uitdagende kracht: een sterk beeld kan tot nadenken stemmen!


Het spel van het licht

De amateurs die het licht zien zijn weinig talrijk ! Men heeft hen gezegd dat, om een foto te doen slagen, men met de rug naar de zon moet gaan staan en het onderwerp in het volle licht stellen. Dat is nu juist wat men ten alle prijze zou moeten vermijden! Als de foto op deze manier genomen wordt, zal het beeld altijd vlak lijken en zonder diepte. Vooral als men de foto op het midden van de dag neemt in een evenaars- of tropisch gebied.

Laten we dus het hevige, quasi-verticale licht vermijden. De beste foto’s worden genomen in de vroege morgen of in de late namiddag. Daarbij kan men zich bedienen van een eenvoudige regel: zorg ervoor dat de zon recht op uw schouder valt: de linker of de rechter heeft weinig belang. Zo zal uw onderwerp zones hebben van schaduw en zones van licht. Het zijn de schaduwen die de diepte geven aan de foto.

Klooster van de Benedictinessen – Koubri – Burkina Faso

Het gebruik van een flash stelt een analoog probleem. De amateurs bedienen zich meestal van een geïncorporeerde of aangehechte flash op hun camera. Vooral bij een horizontaal beeld geeft dat een centraal vlak licht zonder karakter. Bij een verticale opname veroorzaakt de flash dikwijls geweldige “Chinese schaduwen”.

Wanneer het onmogelijk is gebruik te maken van het natuurlijk licht, zullen de “pros” trachten dit te herscheppen door een flash op afstand van hun apparaat en gehouden op minstens één meter links of rechts van hun objectief en hoger dan de camera.Als dit niet mogelijk is, zullen ze gebruik maken van een onrechtstreekse flash die het subject raakt via het plafond of via een licht rerflector. Terloops zij opgemerkt dat bij het gebruik van een flash, men de problemen zal beperken door het onderwerp te verwijderen van een al te klare achtergrond.


Gedachten en begrippen vertalen

Reeds sinds een hele tijd, verlaat de foto steeds vaker de momentopname. De enorme ontwikkeling van de video en van de digitale beelden sinds de jaren 90 heeft als gevolg dat de goede foto meer bedacht is, van tijd meer afstandelijk. Te midden van een visuele explosie zonder voorgaande, moet de foto geweldig goed zijn, vooral dan als ze in zwart-wit is, om nog de aandacht te trekken. Zij moet op de eerste plaats een gedachte, een begrip, een emotie vertalen.

De visualisering van abstracte begrippen: armoede, ouderdom, woede, droefheid, zowel als: levensvreugde, sympathie, toewijding, enz. wordt onmogelijk als het kader veel beschrijvende informatie meegeeft. Men moet beslist alle verstrooiingen vermijden. Beter is: zich concentreren op een veelzeggend detail. Herleiden dus, benaderen, het sprekend detail opzoeken! De beroemde foto van de handen van Moeder Teresa van Calcutta is sterker dan haar mooiste portret. De plooien van haar vingers, de enkele kralen van haar rozenkrans zeggen heel wat over haar persoonlijkheid. Het onderschrift moet niet verder verklaren: de tekst zegt alleen: Moeder Teresa!

Onze spirituele begrippen zijn de moeilijkste om uit te drukken in beelden. Geloof, trouw, innerlijke rijkdom, worden altijd gevisualiseerd in strenge close-ups. Hoe minder informatie er is, des te meer bestaat de kans dat de foto een detail opneemt – bijvoorbeeld twee vingers die een ring glijden rondom een andere vinger – die een overtuiging oproepen, een vertrouwen, een liefde. Dan, en alleen dan, bewaart de foto haar suggestieve kracht, die zelfs provocerend kan zijn. Het is niet wanneer zij afschrikt, ontstelt of stigmatiseert dat het beeld het sterkst is… Laten we dat over aan de video en de “YouTube”.


De W.P. traditie

Het gebeurt herhaaldelijk dat een niet ingewijde bezoeker, terwijl hij onze fotografische collecties doorbladert, ons zijn verrassing laat blijken. En dan komt de klassieke vraag naar boven: “Hoe zijn jullie, als missionarissen, ertoe gekomen u zo in de fotografie te lanceren?” Ofwel, na een omweg in onze donkere kamer of voor onze grote computerschermen: “Waar hebben jullie al deze dingen geleerd?” Het antwoord, eveneens klassiek: “Dat is een lang verhaal …”

Inderdaad, men mag niet vergeten dat de ontwikkeling van de fotografie van dezelfde periode dateert als de missionaire opgang van de moderne tijden. Wat is er natuurlijker, voor de ploegen van onze “pioniers”, die inscheepten op weg naar Centraal Afrika, dan zich uit te rusten met een zware houten “camera”, glasplaten, dundrukpapier, chemische producten in flesjes en het beste handboek over fotografie van die tijd. Van onze stichter, Kardinaal Lavigerie, kregen zij overigens uiterst precieze aanbevelingen over het observeren, het bestuderen en het bijhouden van geschreven nota’s … En hij legde er de nadruk op dat zijn missionarissen hem persoonlijk op de hoogte zouden houden! Hiervan getuigen de oude foto albums die de kardinaal van een opdracht voorzag aan de seminaristen van Saint Eugène.

Het is dan ook niet te verwonderen dat sommigen onder ons de smaak te pakken kregen en een eerlijke handigheid hebben ontwikkeld voor de foto. Zelfs de oudste clichés, gemaakt in quasi-onmogelijke technische omstandigheden, brengen nog een getuigenis van menselijkheid. Men vindt er het alledaagse rechtstreeks, het doorleefde zonder mise-en-scène.

Wij zijn erfgenamen van een eerbiedwaardige traditie. De beste foto’s weerspiegelen een diepe bewondering en een groot respect. Heel dikwijls, voelt men daarin het medeleven terug van de fotograaf, zelfs zijn tederheid en zijn ontroering.


Het digitale tijdperk

Vandaag leven we in de virtuele beeldcultuur. Zozeer zelfs, dat als men niet op het scherm verschijnt, men niet meer bestaat. Miljoenen digitale foto’s worden elke dag genomen door minicamera’s of draagbare telefoons. De kwaliteit en de scherpte, evenals de mogelijkheid om duurzaam te blijven zijn daarvan de eerste slachtoffers.

De geheugenkaart van die apparaten slaat beelden meestal op in JPG formaat. In het beste geval, volstaat dat om een min of meer aanvaardbare foto af te drukken op postkaart-formaat. Van zodra het geheugen vol is, wist men de gegevens om een andere reeks te beginnen. Als de inhoud van het geheugen niet eerst zorgvuldig gekopieerd is op een harde schijf, zijn de beelden verloren. Als men de foto’s later wil verzenden per email of ze op een “internet-site” uitstallen, zal de originele scherpte dikwijls nog een stuk lager uitvallen.

Deze foto’s (evenals de andere documenten en teksten, overigens) verschijnen en verdwijnen dus in een steeds sneller ritme.

Laten we aannemen dat men een afdruk maakt vanuit de oorspronkelijke digitale gegevens, (zonder compressie, in TIFF bij voorkeur) dan stelt zich het probleem van de synchronisatie van de apparaten en de authenticiteit van de kleuren. En de gedrukte versie zal haar kleurschakering en scherpte verliezen binnen een jaar, wellicht nog minder, als men niet van nabij de bewaringsvoorwaarden naleeft. Kortom, ondanks de beloften der fabrikanten van digitale apparatuur, blijven de digitale foto’s (evenals de andere documenten) een hoofdbrekend probleem voor de archivarissen.

 
Paaswake
Cisterciënzer klooster – Parakou – Bénin

Als we niet oppassen, zal onze tijd niets meer te tonen hebben aan de volgende generaties. Zelfs de oorspronkelijke digitale gegevens, gegraveerd op CD of DVD, of gestockeerd op “Solid state flash memory”… hebben een tamelijk begrensd leven. Zou het geen schande zijn, als de zeldzame beelden van het begin van de sociëteit van de Witte Paters nog zichtbaar zouden zijn, terwijl de duizenden foto’s uit onze dagen, verdwenen zijn over twee of drie jaar?

  Maart 2015

Gust Beeckmans M.Afr.

Homepagina | Contact | Overzicht van de site | | Statistieken van de site | Bezoekers : 647 / 1152666

De activiteit van de site opvolgen nl  De activiteit van de site opvolgen België  De activiteit van de site opvolgen Hedendaags geloof   ?    |    titre sites syndiques OPML   ?

Site gebouwd met SPIP 3.0.28 + AHUNTSIC

Creative Commons License