missionarissen van afrika
missionnaires d’afrique

L A V I G E R I E . be

Machtswissel maakt geen einde aan straffeloosheid en repressie in Burundi

vrijdag 18 december 2020 door Webmaster2

Zes maanden na het aantreden van president Évariste Ndayishimiye is de mensenrechtensituatie in Burundi er niet op verbeterd. Dat blijkt uit een nieuw rapport van The Burundi Human Rights Initiative (BHRI). ‘Binnen de debatten over Burundi heeft België wel degelijk een stem. We moeten duidelijk maken dat er vooruitgang komt op vlak van mensenrechten, voordat er echt toegevingen worden gedaan.’

Nadat Pierre Nkurunziza zich in 2015 voor een derde keer kandidaat stelde voor de presidentsverkiezingen in Burundi braken overal in het land onlusten uit. Nkurunziza was al sinds 2005 aan de macht en een derde mandaat was volgens vele Burundezen onwettelijk. Zijn kandidatuur en vervolgens herverkiezing leidde tot hevig protest bij de oppositie, wat de herverkozen president met hard geweld liet neerslaan.

Bij het geweld kwamen meer dan 1.200 Burundezen om, ruim 400.000 mensen sloegen op de vlucht. Verschillende regeringsleden maakten zich schuldig aan mensenrechtenschendingen en het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag opende prompt een onderzoek. Vele landen, onder meer België, kondigden sancties af.

Bij de verkiezingen van dit jaar wou Nkurunziza zich niettemin opnieuw kandidaat stellen. Onder druk van zijn partij, de CNDD-FDD, zag hij af van dat plan. Wel riep Nkurunziza zich uit tot eeuwige visionaire leider van de partij en hij wees Évariste Ndayishimiye aan als zijn opvolger.

De hoop nam toe dat president Ndayishimiye voor verandering zou zorgen.

Heel wat Burundezen vreesden, niet helemaal zonder reden, dat Ndayishimiye niet meer dan een stroman zou zijn. Tot Nkurunziza in juni onverwacht overleed, vermoedelijk aan corona. Daardoor nam de hoop toe dat Ndayishimiye, ondanks dat hij een partijgenoot was van de oude president, toch voor verandering zou kunnen zorgen.

In een openbare uitzending op 25 september 2020 probeerde Ndayishimiye de luisteraars dan ook meteen gerust te stellen. Zijn presidentschap zou een nieuw tijdperk inluiden. ‘We hebben afscheid genomen van het verleden, we zijn begonnen met nieuwe dingen,’ oreerde de nieuwe president. ‘Als je in het verleden een overheidsagent was … wist je dat je belangrijk was. Je zou mensen kunnen opsluiten, precies zoals jij dat wilde. Dat is afgelopen. We zijn (nu) een democratie.’

Ontgoocheling
‘Afscheid nemen van het verleden’, zoals Ndayishimiye het in zijn toespraak formuleerde, is voor vele Burundezen nog altijd niet aan de orde. De hoop op openheid en hervorming werd al snel in de kiem gesmoord toen Ndayishimiye zijn nieuwe regering voorstelde. Die bestond hoofdzakelijk uit oudgedienden van het regime-Nkurunziza.

Alain Guillaume Bunyoni werd de nieuwe premier. Gervais Ndirakobuca — alias Ndakugarika — pakte de post van minister van Binnenlandse Zaken, Gemeenschapsontwikkeling en Openbare Veiligheid. Vrij vertaald betekent Ndakugarika: je vais te tuer (ik ga je doden). ‘Dat zegt al vrij veel over wie die persoon is’, meent Thijs van Laer, medeauteur van het rapport van The Burundi Human Rights Initiative (BHRI), ‘Een wurggreep op Burundi’s toekomst’.

Net zoals de nieuwe president behoren Ndakuragika en Bunyoni tot de toplaag van de CNDD-FDD. Die partij dicteert al sinds 2005 de wet in Burundi. Het BHRI-rapport beschrijft Ndakuragika en Bunyoni als hardliners van het vorige regime. Ze worden verdacht van ernstige mensenrechten sinds het uitbreken van het geweld in 2015. Beide mandatarissen staan onder internationale sancties.

Het BHRI interviewde een vluchteling uit Bujumbura die in 2016 werd bedreigd door Ndirakobuca, die destijds hoofdadviseur was voor politiezaken. De getuige zei dat hij geschokt was toen hij het nieuws hoorde: ‘Het doet me pijn dat deze criminelen tot ministers worden benoemd. Er is geen hoop op een terugkeer naar Burundi. Ndirakobuca roept ons op om terug te keren en zegt dat er vrede en gerechtigheid is. Maar met hem of Bunyoni aan de macht is dat moeilijk te geloven.’

Duizenden Burundezen wachten nog steeds op gerechtigheid voor misdaden die gepleegd, bevolen of goedgekeurd zijn door Bunyoni, Ndirakobuca en hun vertrouwelingen van de inlichtingendienst en veiligheidstroepen. ‘De aanwezigheid van hoge ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor ernstige misdrijven in de nieuwe regering vormt dan ook een groot obstakel voor de verbetering van de mensenrechtensituatie in Burundi’, aldus het rapport.

Ndayishimiye als sterke man?
Bunyoni en Ndirakobuca besturen met harde hand. Ze zetten de strategie voort van de CNDD-FDD onder de oude president Nkurunziza. De oppositie wordt uitgeschakeld, kritische stemmen de mond gesnoerd. Het BHRI-rapport documenteerde willekeurige arrestaties, folteringen en politieke moorden. Dit alles had plaats in de maanden na de verkiezingen.

Uit een eerder rapport van de BHRI blijkt dat de nieuwe president Évariste Ndayishimiye voor zijn aanstelling zelf niet persoonlijk betrokken was bij mensenrechtenschendingen of corruptie. Veel mensen die hem kennen, beschrijven hem als een vrij positief en goedaardig persoon. Wel is hij iemand die weinig slagvaardig is. Iemand die, als het erop aankomt, moeite heeft om beslissingen te nemen.

‘Ik denk dat we dat in de laatste maanden konden vaststellen’, vertelt van Thijs van Laer van het BHRI. ‘In een aantal speeches zei Évariste wel degelijk positieve dingen, maar we merken dat daar in de praktijk heel weinig van in huis komt. Ook moet de president soms terugkomen op eerdere beloftes.’

‘Évariste wil een aantal hervormingen onder de aandacht brengen,’ zegt van Laer. ‘Vooral om zijn regering tegenover de internationale gemeenschap in een positiever daglicht te plaatsen. Tegelijk blijft een aantal hardliners op de rem staan. De president probeert die te behagen door in zijn speeches regelmatig de kenmerkende repressieve taal van het oude regime te bezigen. Tegenover de oppositie, de pers en de internationale gemeenschap.’

Er heerst een kwetsbaar machtsevenwicht aan de top van de Burundese regering, merkt van Laer op. ‘De president heeft verplichtingen tegenover Bunyoni en Ndirakobuca, maar ook tegenover een bredere groep van generaals die uit de CNDD-FDD-rebellie komen en die achter de schermen de touwtjes in handen hebben.’ Deze hardliners vormen de dominante kracht in de nieuwe regering.

Vandaag knapt vooral zijn jongerenvleugel het vuile werk op van de CNDD-FDD: de gevreesde Imbonerakure. Gegroeid uit de jeugdliga van de partij gingen ze zich gaandeweg steeds meer gedragen als Pretoriaanse garde van toenmalig president Nkurunziza. Ze vormden de ruggengraat van zijn schrikbewind.

Met de verkiezing van de nieuwe president in mei 2020 leek de situatie in Burundi aanvankelijk te stabiliseren. Partijleiders van de CNDD-FDD gaven de Imbonerakure duidelijk het bevel om niet langer tegenstanders aan te vallen of arrestaties en nachtelijke patrouilles uit te voeren. Het aantal mensenrechtenschendingen nam dan ook aanzienlijk af.

‘Dat toont aan dat de CNDD-FDD de Imbonerakure kunnen intomen’, zegt van Laer. ‘De afname van de misbruiken door de Imbonerakure, direct na de verkiezingen, laat zien wat kan worden bereikt als vreedzame bevelen van bovenaf worden doorgegeven.’ Dat kan echter net zo snel weer ongedaan gemaakt worden.

‘Het is de rol van de politie of het leger om te reageren op gewapende aanvallen. Niet van een jeugdliga van een politieke partij.’

In augustus en september vonden een aantal aanvallen van gewapende groepen plaats in Burundi. Als reactie hierop werden de Imbonerakure opnieuw militanter. Leden van de CNDD-FDD riepen hen op om weer een actievere rol te spelen. Naar hun mening had het terugroepen van de Imbonerakure tot die aanvallen geleid. ‘Het is natuurlijk de rol van de politie of het leger om te reageren op dat soort aanvallen. Niet van een jeugdliga van een politieke partij’, haalt van Laer aan.

De periode van relatieve rust was van korte duur. Schendingen van de mensenrechten door de Imbonerakure nemen weer toe. Volgens het BHRI-rapport zijn er opnieuw willekeurige arrestaties en afranselingen van opposanten door de Imbonerakure. Nog altijd zitten activisten en journalisten opgesloten in Burundese gevangenissen. Er is heel weinig ruimte voor kritische stemmen.

Pierre Nkurunziza: kroniek van een onaangekondigde dood
België en de internationale gemeenschap

Hoe reageren België en de internationale gemeenschap op de recente ontwikkelingen in Burundi? Sinds 2015 maakten verschillende leden van de Burundese regering zich schuldig aan mensenrechtenschendingen. Dat leidde in 2015 tot internationale sancties en de knip in de directe ontwikkelingshulp aan de Burundese overheid.

De verkiezingen van mei 2020 brachten een nieuwe president aan de macht. Maar volgens het BHRI kunnen we moeilijk spreken van een breuk met het verleden. Zullen buitenlandse regeringen en andere internationale actoren dan ook erkennen dat het te vroeg is om de bladzijde om te slaan?

‘Dat de VN-veiligheidsraad Burundi van zijn agenda schrapte was voor vele activisten een klap.’

De VN-veiligheidsraad schrapte Burundi onlangs van zijn agenda, omdat de veiligheidssituatie in het land zou zijn verbeterd. ‘Die beslissing is voor vele Burundese activisten een klap’, vertelt van Laer. ‘Anderzijds is de VN-veiligheidsraad er niet in geslaagd om ook maar enige verandering te bewerkstelligen. De balans van de VN is niet erg positief in Burundi. Dat het land nu van de agenda gaat, verandert op politiek vlak niet veel.’

Begin december was er ook een bijeenkomst tussen president Ndayishimiye en de ambassadeurs van de EU-lidstaten die in Burundi vertegenwoordigd zijn. ‘Een positieve evolutie’, zegt van Laer. ‘Maar voor ons is het wel belangrijk dat daar ook de zaken aan bod komen die wij in ons rapport hebben gedocumenteerd.’

België heeft een koloniale band met Burundi en is een van de partners in die Europese dialoog. ‘Binnen die debatten over Burundi heeft België wel een stem’, zegt van Laer. ‘Het is belangrijk dat ons land duidelijk maakt dat er vooruitgang komt op vlak van mensenrechten, voordat er echt toegevingen worden gedaan.’


Homepagina | Contact | Overzicht van de site | | Statistieken van de site | Bezoekers : 74 / 1152666

De activiteit van de site opvolgen nl  De activiteit van de site opvolgen Afrika  De activiteit van de site opvolgen De Zending gaat door...   ?    |    titre sites syndiques OPML   ?

Site gebouwd met SPIP 3.0.28 + AHUNTSIC

Creative Commons License