missionarissen van afrika
missionnaires d’afrique

L A V I G E R I E . be
The Conversation

Bestaat er een Europese Islam ?

ARCRE - Anaïd Lindemann, Universiteit van Lausanne
dinsdag 4 juni 2019 door D.F. (Vertaling), Marc Léonard, Mafr, Webmaster

Vele wetenschappers, meer bepaald in de sociale wetenschappen, hebben getracht te weten of het mogelijk is te spreken van een islam die typisch Europees is. De Duitse politicoloog Bassam Tibi, bijvoorbeeld, heeft reeds in 1995 het begrip [vert]“euro-islam”[/vert] uitgevonden in het boek uitgegeven[vert] “Islams van Europa : gemeenschappelijke integratie en invoeging ?”[/vert], begrip dat vandaag nog fel wordt betwist.

Volgens Bassam Tibi, zouden de moslims van Europa een nieuwe vorm van islam moeten scheppen die de politieke en sociale waarden van het Westen aanneemt.

Maar, vele onderzoekers en onderzoeksters waarschuwen tegen deze zienswijze die laat verstaan dat de Islam in feite niet kan samengaan met waarden die “westers” genoemd worden.

Maar wie zijn de moslims in Europa en wat kunnen we zeggen over hun betrekking met de godsdienst?

Enkele feiten en cijfers

Volgens een studie uitgegeven in 2017 door het ‘Pew Research Center’, vertegenwoordigen de personen die zich identificeren als moslims bijna 5 % van de residerende Europese bevolking (bepaald in de studie als levend in één van de 28 landen van de Europese Unie evenals in Zwitserland en Noorwegen).

De verhoudingen op nationaal vlak variëren met bijna 0 % voor de meeste landen van het vroegere URSS (Litouwen, Polen, Tsjechische Republiek, enz.) tot meer dan 8 % voor Frankrijk en Zweden.

Nochtans is het noodzakelijk deze cijfers met voorzichtigheid te nemen, want de mogelijkheid om gegevens te verzamelen over godsdienstig toebehoren varieert van het ene land tot het andere. In Frankrijk, bijvoorbeeld, een wet die dateert van 1978 beperkt het verzamelen van inlichtingen in verband met de godsdienst in de nationale onderzoeken.

Het schatten van de proportie van moslims in 2016. Pew Research, Author provided

Deze bevolking komt vooral voort uit de immigratie maar vandaag, omwille van de tweede en de derde generaties, mag men niet alleen spreken van migranten, want een groot deel van de islambevolking in Europa is er ook geboren en heeft de nationaliteit van het land van residentie.

De moslim aanwezigheid in Europa is dus recent maar voldoende ingeplant om er voortaan een integrerend deel van uit te maken. Mag men spreken van een islam die specifiek Europees is? In werkelijkheid, de antwoorden op deze vraag kunnen bijgedragen worden op verschillende vlakken.

Een zeer heterogene bevolking

Op de eerste plaats, de wetenschappers die de islambevolking in Europa bestudeerd hebben zijn eensgezind op een punt: zij is extreem heterogeen en zou niet kunnen herleid worden tot één enkele gemeenschap.

Tussen 2010 en 2016, de 10 oorsprongen die het meest vertegenwoordigd zijn in de schoot van de migrante moslimbevolking in Europa sluiten landen in van Noord Afrika (Marokko), van West Azië (Syrië, Iran), van Zuid Azië (India, Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka) en van Oost Azië China), en eveneens van West Afrika (Nigeria) en van Amerika (Verenigde Staten). Wat betreft de bevolking van de tweede of derde generatie (geboren in het land waar hun ouders ontvangen werden), deze is meer gevormd door personen die kwamen uit Joegoslavië, Turkije en de Maghreb.

Bovendien, over deze verscheidenheid van oorsprong op Europees vlak, dienen er belangrijke verschillen genoteerd te worden van het ene land tot het andere

Verschillende juridische scholen vertegenwoordigd

Laten we het voorbeeld van Zwitserland nemen, klein land dat actueel 5,2 % telt van personen die zich als moslims identificeren. Slechts een klein deel spreekt Arabisch (5,6%), terwijl de grote meerderheid voortkomt uit de Balkan (56,7 %) en uit Turkije (20,2%). Anderzijds, telt Frankrijk meer moslims die komen uit Noord Afrika (en die dus Arabisch spreken) als gevolg van zijn koloniaal verleden.

Deze verscheidenheid van nationale afkomst heeft haar weerslag, onder meer, op de verscheidenheid van interpretaties van de teksten door de juridische scholen die de overhand hebben in de landen van afkomst. Inderdaad, juist zoals het christendom dat een grote waaier van stromingen biedt (katholiek, hervormd, orthodox, enz.), omdat de islam niet alleen vele stromingen heeft, zoals het sunnisme, het chiiisme en het kharidjisme, maar eveneens vele juridische scholen (Madhhabs) in de schoot van deze stromingen.

Verdeling van de juridische scholen in de hedendaagse islam. Author provided

Zeer verscheidene manieren om de godsdienst te beleven

Sommige sociologen hebben getracht de religiositeit en het religieuze profiel te bepalen van de moslims, ‘t is te zeggen op welke manier en met welke intensiteit zij hun godsdienst beleven.

Om het Zwitsers geval te hernemen, in een studie gevoerd door de federale Dienst van de statistiek, in tegenspraak met sommige aanvaarde gedachten, zijn de moslims in de meeste gevallen niet praktiserend.

Bijvoorbeeld, bijna de helft van hen heeft nooit deelgenomen aan een religieuze dienst, terwijl dat het geval is voor slechts een klein vierde van de protestanten en van de katholieken.

Verschillen van praktijken worden integendeel nagekomen in de schoot van verschillende groepen van oorsprong. Een boek verschenen in 2015 heeft bijvoorbeeld onthuld dat een heel kleine minderheid van personen afkomstig uit de Maghreb zeggen de ramadan te volgens, terwijl ongeveer een vierde van de moslims afkomstig uit het vroegere Joegoslavië deze pratikeren. Verder, een belangrijk deel van de moslims die de ramadan pratikeren zeggen dat zij niet-religieus zijn.

Een praktijk die a priori religieus is kan dus andere betekenissen verbergen, zoals de gehechtheid aan een familiale traditie of sociale waarden.

Deze verscheidenheid bestaat eveneens tussen verschillende Europese landen. Zo is er bijvoorbeeld een studie die toont dat de religiositeit van de moslims die in het Verenigd Koninkrijk leven hoger is dan deze van de moslims die leven in Oostenrijk, in Frankrijk, in Zwitserland en in Duitsland.

Aanpassing aan de wettelijke en nationale context

De manier van het islamgodsdienst te beleven wordt dus beïnvloed door de nationale context, en meer bepaald door het wettelijk kader dat heerst tussen de Staat en de godsdiensten. Nogmaals, het geval van Zwitserland is bijzonder interessant.

De Zwitserse Grondwet voorziet dat “de reglementering van de betrekkingen tussen de Kerk en de Staat een bevoegdheid is van de kantons”. Zo, tussen de 26 kantons, vindt men 26 verschillende kerkelijke systemen, waarin de Romeins katholieke en/of de protestantse Kerken kunnen erkend worden als van openbaar recht. Verder, kunnen andere religieuze tradities genieten van een geprivilegieerd statuut, soms “kleine erkenning” genaamd, wat bijvoorbeeld de vrijstelling van belastingen kan toelaten of het houden van een aalmoezenierschap in sommige instellingen.

In dit kader, zijn moslimverenigingen van het kanton Vaud geconfedereerd en ze werken er tegenwoordig aan om aan de vereisten van het kanton te voldoen om deze “kleine erkenning” te bekomen.

Welnu, zoals de antropologe Monika Salzbrunn het aantoont in haar boek “De (on)zichtbare islam in de stad”, de twee grootste moskeeën van het kanton maken geen deel uit van de UVAM want zij beschouwen zich reeds als vertegenwoordigende instellingen van de moslims van het kanton.

De verscheidenheden wat betreft de institutionele vertegenwoordiging van de moslims in Zwitserland zijn dus reeds op het zeer lokale vlak voelbaar.

De wettelijke regimes die de relatie tussen Staat en godsdiensten beheren in Europa zijn dus uiterst verscheiden (Italiaans Concordaat, Franse wereldlijkheid, Oostenrijkse neutraliteit, enz.) Even zoveel nationale regimes die ook samenvloeien om verschillende manieren te scheppen om de islam te beleven voor de moslimminderheden.

De fantasie van een “euro-islam”

En dus, gezien de uiterste verscheidenheid die de moslims in Europa kenmerkt, zowel in nationale, etnische en culturele termen van afkomst, als in termen van het geleefde en de geloofsopvatting, evenals de verscheidenheid van de wettelijke kaders die de betrekking tussen de Staat en de minderheidsgodsdiensten regelt, lijkt het weinig pertinent en zelfs weinig realistisch te spreken van een Europese islam.

Deze verscheidenheid wordt overigens waargenomen zowel tussen de Europese landen, als in hun schoot, en op zeer lokale vlakken.

Overigens, een groeiend aantal studies, ondermeer voorgesteld in The Oxford Handbook of European Islam uitgegeven door Jocelyne Cesari, tonen aan dat de moslims bijzonder loyaal zijn tegenover de princiepen van hun land van residentie.

[vert] In de tijd dat extreem rechtse partijen terrein winnen door het spectrum van een veroverende islam voor te staan, uniform en onverenigbaar met de Europese democratische princiepen, is het hoogdringend deze resultaten van wetenschappelijke analysen in te sluiten in de openbare debatten. [/vert]

  Anaïd Lindemann,
Doctorante, sociologie des religions,
Université de Lausanne

[bleu] Bron : [/bleu]


Homepagina | Contact | Overzicht van de site | | Statistieken van de site | Bezoekers : 259 / 1152666

De activiteit van de site opvolgen nl  De activiteit van de site opvolgen België  De activiteit van de site opvolgen Dialoog   ?    |    titre sites syndiques OPML   ?

Site gebouwd met SPIP 3.0.28 + AHUNTSIC

Creative Commons License