missionarissen van afrika
missionnaires d’afrique

L A V I G E R I E . be

Waarop gelijken de drie gezichten van het racisme ?

Axelle Mag – Collectif, N° 2111 Septembre 2018
zaterdag 20 oktober 2018 door D.F. (Vertaling), Webmaster

[marron]De actualiteit voert een reeks drama’s en onrechtvaardigheden met zich mee. Talrijke racistische aanslagen werden onlangs op de voorpagina vermeld door de Belgische media. Terecht wordt de openbare opinie hierdoor beroerd. Maar als men de schuldigen wil vereenzelvigen, wordt het ingewikkeld. De politici klagen de geïsoleerde individuen aan en hun “dwaasheid”. De media steken hun vinger op naar onverantwoordelijke politici of hun aanhangers en zaaien zo hun naamloze haat uit op de sociale netwerken… Kortom, het is nooit “onze” fout…

Nochtans is de verantwoordelijkheid hoogst collectief. Maar om dat te begrijpen, moet men eerst de verschillende gezichten en de verschillende niveaus van het racisme weten te ontcijferen. Wij trachten deze complexiteit uit te leggen in tekeningen, die noodzakelijk schematisch zijn, genomen uit onze “buiten serie” die deze winter verschenen is :
[/marron] « Racisme en Belgique. Solidarités de femmes » [marron](Racisme in België. Solidariteit van vrouwen).[/marron]

De racistische en seksistische aanslag op een moslimvrouw te Anderlues ; aanrakingen en beledigingen op vrouwen van Afrikaanse afkomst op het Pukkelpop muziekfestival door jonge mannen die tegelijker tijd liederen zongen die een eerbetoon waren aan de koloniale onderneming; een jonge man van Afrikaanse afkomst die op het spoor gegooid wordt in het station van Aarschot ; een dame die het weerbericht brengt krijgt elke dag weer racistische beledigingen te verduren… De laatste weken, hebben de media racistische personen laten zien die in ons land leven. Maar dat is nog maar het puntje van de ijsberg dat naar boven komt.

Die daden en die woorden zijn niet onschuldig, het zijn geen uitzonderlijke feiten. Het is de uiting van een erfenis die verder gaat dan de koloniale geschiedenis van België en die een racistische mechaniek verder zet : ook vandaag nog, moet men het maar blijven zeggen (en vooral aanhoren), het racisme veroorzaakt geweldig veel schade.

[bleu marine]Het racisme, wat is dat ?[/bleu marine]

Zoals het patriarchaat of het kapitalisme, is het racisme een “systeem van overheersing”. Concreet, het is een organisatie van de maatschappij vanuit overtuigingen (de “vooroordelen”, bijvoorbeeld) en de praktijken die sociale groepen tegenover elkaar gaat bepalen, klasseren en hiërarchisch gaat opstellen. Het objectief van een overheersingsysteem ? Dat is de overheersing opleggen van een sociale groep op de andere.

Schematisch gezien, in het geval van het patriarchaat, is dat de overheersing van de mannen over de vrouwen. In het kapitalistisch systeem : de rijken over de armen. En klaarblijkelijk, voor het racisme, de overheersing van de “blanken” over… over wie eigenlijk ? Over de vrouwen en de mannen die de overheersende groep “anderen” noemt. De criteria om de “anderen” te “klasseren” kunnen variëren : de huidskleur, de godsdienst, het land van herkomst, de taal…

Deze ongelijke organisatie raakt absoluut alle domeinen van het individuele en het sociale leven : de familie; de mentale gezondheid; de voorstellingen die men van zichzelf maakt; van zijn geschiedenis; de school; de studies; het werk; de betrekkingen met de instellingen zoals de Politie (zelfs wanneer men het slachtoffer is van geweldplegingen in het huwelijk…) of de migratie; de media…

Tenslotte, sommige personen leven op de kruising van verschillende van deze systemen (die, in sommige gevallen, een gemeenschappelijke geschiedenis kunnen hebben…) : zoals de vrouw die te Anderlues werd aangevallen, die het slachtoffer is geworden van een aanslag zowel omdat zij een moslim is (des te meer op een duidelijke manier omdat zij de sluier droeg) als omdat zij een vrouw is.

[bleu marine]De drie gezichten van het racisme[/bleu marine]

Het racisme is complex en heeft verschillende gezichten : het kan vijandig zijn, onzichtbaar of paternalistisch.

  Het “vijandig racisme” is de vorm van racisme die men gemakkelijkst analyseert. De “ander” wordt gezien als een bedreiging waartegen men zich moet beschermen. Alleen al haar of zijn aanwezigheid valt ons aan : men toont met de vinger aan, men neemt aandachtig op, men scheldt uit. Deze vorm van racisme wekt een ongerustheid op : “ze zijn overal”, “zij zijn terroristen”, “allemaal dieven” enz.
Wat het “onzichtbaar racisme” betreft, het is paradoksaal zeer verspreid : de “andere” is onzichtbaar, men spreekt haar/hem niet aan, men ziet haar/hem niet. De reactie is niet een lagere de hatelijke blik of het uitschelden, maar de onverschilligheid en het stilzwijgen. Het is bijvoorbeeld, in de wachtkamer van een dokter die nochtans de andere patiënten ontvangt; terwijl een vrouw die een sluier draagt zich zal horen zeggen na verschillende uren wachttijd : “het is te laat, de raadplegingen zijn geëindigd.”  


  Tenslotte, het “paternalistisch racisme”, is ongetwijfeld de vorm van racisme die het moeilijkst te merken is, want soms vermengt deze zich met “goede gevoelens”’, maar hij draagt toch bij om de racistische mechaniek te voeden. De “ander” wordt beschouwd als een kind, onrijp of ziek. Dat is, bijvoorbeeld, een vergadering van de ouders van leerlingen onderbreken terwijl men zich langzaam richt tot de enige zwarte aanwezige persoon en hem/haar vragen of hij/zij alles goed begrepen heeft, in de veronderstelling dat deze niet Nederlandstalig is, of ongeletterd.

[bleu marine]De drie niveaus van het racisme[/bleu marine]

Men is geneigd te denken dat het racisme een individuele aangelegenheid is : sommige personen zijn racistisch, de anderen niet. Het zou dus volstaan te strijden tegen de vooroordelen om het racisme ongedaan te maken. Nochtans, speelt het racisme zich af op verschillende niveaus…

Het racisme op het individueel niveau © Marie Leprêtre voor axelle magazine


Wanneer een vrouw die de sluier draagt beledigd wordt op straat, dan bevindt men zich op het individueel niveau.

  Maar als een woningbureau of een werkagentschap de kandidaturen filtreert om in feite personen volgens hun ras uit te sluiten, dan gaat men over naar een institutioneel niveau. Want die weigering komt niet alleen maar van een bepaald individuele persoon, maar ook van de organisatie waarvoor deze werkt en waarvan zij de - al dan niet expliciete - opdrachten weergeeft.
Tenslotte, kan het racisme overgebracht worden door de structuren en de uitspraken die de maatschappij organiseren. Wanneer, bijvoorbeeld, en functionaris van de Staat denigrerende uitspraken doet over migrerende, mannelijke of vrouwelijke, personen, uitspraken die daarna overgenomen worden (zelfs op een kritische wijze) door de media, dan bevindt men zich op dat globaal niveau.  

Deze verschillende vlakken combineren zich met elkaar en versterken elkaar. Het racisme bestrijden, dat is handelen op al deze fronten.

[bleu marine]Bron :[/bleu marine] À quoi ressemblent les trois visages du racisme ? – Axelle Mag, Collectif, N°211 Septembre 2018